بگذارید حدس بزنیم: شنیدن جمله‌ی “باید با هم حرف بزنیم” از رئیس، دوست یا شریک زندگی معمولا افراد را دچار اضطراب و دل‌شوره می‌کند. اگر از گوش دادن به انتقادات دیگران در مورد رفتار و اعمال‌تان و اشتباهاتی که مرتکب شده‌اید خسته‌اید، شما تنها نیستید. اما نباید فراموش کرد که این کار به ظاهر ناخوشایند، وقتی صادقانه انجام شود یکی از بهترین و باارزش‌ترین ابزارهایی‌ست که با آن می‌توانیم از خود انسان بهتری بسازیم.
اینکه انتقاد ما را می‌رنجاند دلیل و توضیح علمی دارد. به منظور بقا، مغزهای ما به شکلی تکامل یافته‌اند که در مقابله با موضوعات منفی واکنش‌هایی به مراتب قوی‌تر داشته باشند. مغز این کار را برای محافظت از ما انجام می‌دهد. درست مانند ۲۰،۰۰۰ سال پیش که مغز تلاش می‌کرد انسان‌های اولیه را در مقابل قبیله‌های دشمن محافظت کند، امروزه مغز ما مشابه همان واکنش را به انتقادهای دیگران نشان می‌دهد.
اما تنها به دلیل دردناک بودن مواجهه با انتقاد باید آن را به کلی از زندگی‌هایمان کنار بگذاریم؟ به هیچ‌وجه! اما باید کمی در موردش فکر کنیم.
پژوهشگران دانشگاه میشیگان آمریکا دریافتند میزان به‌جا و درستی از انتقاد سازنده در حقیقت یکی از بزرگ‌ترین فاکتورهای تشکیل یک تیم موفق و با عملکرد عالی است. همچنین محققین حوزه‌ی روابط انسانی معتقدند انتقاد درست به زنده و پویا نگاه داشتن روابط کمک بسزایی می‌کند.
هر دو گروه از پژوهشگران به نتایج مشابهی رسیدند: برای حفظ عملکرد خوب و مثبت یک تیم یا یک رابطه در ازای هر انتقاد یا واکنش منفی باید پنج تا شش مبادله‌ی مثبت صورت بگیرد. انتقاد وقتی با تفکر همراه باشد هم به عملکرد بهتر تیم کمک می‌کند و هم موجب بهبود رفتارهای فردی می‌شود. این کار همچنین باعث می‌شود آدم‌ها به خودشان بیایند و بدانند مجاز به انجام هر کاری که دل‌شان خواست نیستند. در این‌جا چند توصیه برای انتقاد صحیح و اصولی را با هم مرور می‌کنیم:
- به انگیزه‌هایتان فکر کنید.
آیا انتقاد می‌کنید چون حال‌تان خوب نیست و حوصله ندارید یا می‌خواهید حال طرف را بگیرید و کارش را کم جلوه بدهید؟ صبر کنید، یک نفس عمیق بکشید و از آن موقعیت دور شوید. انتقاد بر پایه‌ی خشم و نفرت تنها منجر به از بین رفتن رابطه می‌شود.
- هرگز به طرف مقابل حمله نکنید.
به جای شخصی کردن ماجرا و حمله به فرد، از عملکرد او انتقاد کنید. تمام تلاش‌تان را به کار بگیرید تا رفتار فرد را از خود او جدا کنید. از شخصیت او انتقاد نکنید؛ تمرکز را روی آن رفتار مشخصی که مورد انتقاد است بگذارید. این کار به او مجال می‌دهد بدون نیاز به موضع تدافعی به بازخورد شما از عملکردش گوش کند.
- دیگران را انتقادباران نکنید.
پژوهشگران به این نتیجه‌ی مهم دست یافته‌اند که هر فرد در لحظه می‌تواند یک نظر مخالف و منتقدانه را تحمل کند. اگر شروع به انتقاد بی‌وقفه کنید طرف مقابل حرف‌های شما را نخواهد شنید. مهم‌ترین موضوع را برای مطرح کردن انتخاب کنید.
